نام: فاطمه

 لقب: معصومه

کنیه: بنت موسى الکاظم، اخت الرضا

نام پدر: امام ابوالحسن موسى الکاظم علیه السلام

نام مادر: حضرت نجمه خاتون علیھا السلام.

تاریخ ولادت:

 اوّل ذیقعده سال 173 ق روز دوشنبه(، ششم فروردین 169 ش)

محل ولادت: مدینة النبى

مدّت حضور در مدینه: 27 سال

ورود به قم: 23 ربیع الاوّل سال 201 ق یکشنبه( اوّل آبان 195 ش)

ھدف از مسافرت به ایران: ھمراھى با رسالت رضوى دیدار با برادرش امام رضاعلیه السلام

شھادت:

دھم ربیع الثانى سال 201 ق ]دھم تا دوازدھم ربیع الثانى، ایام معصومیّه چھارشنبه ھجده آبان 195 ش

علّت شھادت: مسمومیت به دست زن یھودى در ساوه با توطئه عاملان مأمون عباسى.

محل شھادت و عروج: بیت النور ,میدان میر، مدرسه ستّیه

مدت عمر: 28 سال و پنج ماه و ده روز

دوره ھاى زندگى:

1. ده سال ھمراه با پدر بزرگوارش در مدینه؛

2. ھفده سال ھمراه با برادر بزرگوارش امام رضاعلیهالسلام؛

3 -یک سال در ھجر برادر.

محل عبادتش در قم: بیت النور ,مدرسه ستّیه - میدان میر

محل دفن: باغ بلبلانمکان فعلى حرم

پاداش زیارت: بھشت برین

مراحل زندگانى

حضرت فاطمه معصومه علیھا السلام حدود 28 سال در این دنیا زندگى کردند که دوره ھاى آن عبارتند از:

1. از سال 173 ق تا 183 ق ھمراه با پدر بزرگوارش امام موسى الکاظم علیه السلام و برادر بزرگوارشان امام على بن موسى

الرضاعلیھما السلام . در این دوره حدود چھار سال آخر آن - از سال 179 تا 183 - که امام ھفتم علیه السلام در زندان ھارون عباسى

بودند.  از این رو حضرت فاطمه معصومه علیھا السلام در ظاھر از فیض حضور پدر بى بھره بودند.

2. از سال 183 ق تا 201 ق، ھمراه با برادر بزرگوارش امام رضاعلیه السلام.

3. از سال 200 تا 201 ق در مدینه و دور از برادر بزرگوارشان امام رضاعلیه السلام.

با توجه به شھادت حضرت فاطمه علیھا السلام در تاریخ دھم ربیع الثانى سال 201 ق برابر نقل اوّل، ھجران برادر و خواھر 5 ماه طول کشید. )یعنى از زمان وداع با برادر تا ھنگام ارتحال و شھادت.

 فاصله مدینه تا قم بیش از یک ماه بوده و ما در این باره در قسمت مربوط به مسیر حرکت کاروان، مطالبى آوردیم.

نتیجه اینکه آن حضرت بعد از فراق برادر، حدود سه ماه در مدینه ماندند. بنابراین اگر نقل اوّل درست باشد، ارتحال و شھادت حضرت معصومه علیھا السلام قبل از آنکه امام از طرف مأمون به ولایتعھدى برسد صورت گرفت. زیرا در خبر آمده، ششم ماه مبارک رمضان سال 201 ق اعلام اعلام ولایتعھدى امام بوده است.

صحت موارد فوق دلیل بر ردّ فرض ھایى است که بعضى گفته اند ھجرت ھاى پس از امام به ایران، به دلیل ولایتعھدى امام بوده است. پس انگیزه خواھر امام از ھجرت، این موضوع بوده است.

 چنانچه نقل دوّم در ھجرت امام از مدینه به مرو )نیمه ماه محرم سال 200 ق درست باشد. و نیز ششم ماه مبارک رمضان روز ولایتعھدى امام باشد، خواھرش پس از حدود یک سال از این واقعه - یعنى محرم سال 201 ھجرى قمرى - از مدینه به مقصد مرو حرکت کرده اند که در ماه ربیع الاوّل در نیمه راه - یعنى ساوه - کاروان او به دلیل حملھه حرامیان عباسى زمین گیر شدهاست و آن حضرت مسیر حرکتشان را به سمت قم تغییر داده و در تاریخ 23 ربیع الاوّل وارد قم شده اند.

 تولّد و نامگذارى

نام او به برکت نام مقدس ام الائمه، حضرت فاطمه علیھا السلام به ھمین نام مبارک زینت گرفت.

 « امام ھفتم، صاحب چندین دختر بودند که نام بعضى از آنھافاطمه بود ولى در بین آنھا فاطمه کبرى، اوّلین دختر این خانواده بود که بعدھا از طرف امام رضاعلیھ السلام برادر گرامى آن حضرت،مکنی شد به معصومه (ع).

( بر اساس نقل تاریخ، امام رضاعلیه السلام و حضرت فاطمه معصومه علیھا السلام ھر دو از یک مادر بودند.

پدر و مادر

پدر بزرگوارش امام موسى کاظم علیه السلام و مادر گرامى اش، نجمه علیھا السلام بود که به ایشان ام ولدى، تکتم، اروى، سکن،سمان، ام البنین و طاھره نیز مى گفتند.

در برخى منابع تاریخى اسامى دیگرى نیز براى مادر حضرت فاطمه  معصومه علیھا السلام آمده، از جمله:

 سکینه، سلامه، تحیّه، نجیّه، سھا، شھد.

القاب آن حضرت

از جمله لقب ھاى آن حضرت که در تاریخ آمده عبارتند از:

طاھره، حمیده، برّه، رشیده، تقیّه، نقیّه، رضیّه، سیّده، اخت الرضا. علاوه بر این، لقب ھاى محدّثه، عابده، فاطمة الکبرى، مرضیّه، صدّیقه و... نیز در یکى از زیارتنامه ھاى منسوب به ایشان آمده است. لقب ھاى معصومه و کریمه اھل بیت نیز پس از شھادت ایشان عطا شد.

عالمه اھل بیت علیھم السلام

عنوان عالمه براى شخصیتى ھمچون حضرت فاطمه معصومه علیھا السلام امرى بسیار روشن است که در این قسمت به بعضى ازدلایل مربوط به ان اشاره میکنیم: 

پدری که صاحب امامت شیعیان و سرشار از اندوخته ھاى علم و دانش الھى است و مادرى چون نجمه خاتون علیھا السلام که در حوزه علمیه و آموزشى حضرت حمیده علیھا السلام ھمسر امام صادق علیه السلام( مادر امام ھفتم ) فراگیرى علوم الھى پرداخت. از دلایل علاقه حضرت حمیده علیھا السلام و ترغیب ایشان به انتخاب عروس خویش، ھمین بود. برادر او امام رضاعلیه السلام نیز امام معصوم و مشھور به عالم اھل بیت علیھم السلام بودند.

 کنیه آن حضرت

از جمله کنیه ھاى حضرت فاطمه معصومه علیھا السلام که در زیارتنامه ایشان نیز آمده عبارتند از:

بنت رسول للهَّ ؛ بنت فاطمة و خدیجه ؛ بنت امیرالمؤمنین ؛ بنت الحسن و الحسین ؛ بنت ولى للهَّ؛ بنت موسى بن جعفر ؛ اخت ولى للهَّ